Retoryka wykluczenia a retoryka uwiarygodnienia: „prawdziwi Polacy” w dyskursie parlamentarnymi Polacy” w dyskursie parlamentarnym
DOI:
https://doi.org/10.29107/rr2024.1.2Słowa kluczowe:
prawdziwi Polacy, przemówienia, toposy, retoryka wykluczenia, debaty polityczneAbstrakt
Rozróżnienie na „swoich” i „obcych” jest dla władzy narzędziem kształtowania tożsamości narodowej poprzez określenie granic przynależności i wykluczenia. Celem badania była analiza definiowania wyrażenia prawdziwi Polacy w przemówieniach w Sejmie. Analiza została przeprowadzona na stworzonym korpusie przemówień sejmowych z lat 1989-2023, składającym się z ponad 291 tys. wystąpień z obrad plenarnych. Badanie kontekstu przywołania wyrażenia prawdziwi Polacy, towarzyszących mu emocji, typu budowania opozycji między „prawdziwymi Polakami” a resztą narodu, w połączeniu z analizą zastosowanych toposów (loci), pozwoliło na wysunięcie wniosków dotyczących politycznych intencji posługiwania się tym wyrażeniem, które interpretujemy w kategoriach „retoryki wykluczenia” i „retoryki uwiarygodnienia”. Poprzez zastosowanie tej perspektywy, wyniki badania rzucają nowe światło na uniwersalne mechanizmy konstruowania tożsamości narodowej w dyskursie publicznym, ukazując, jak klasyczne schematy argumentacyjne adaptowane są do współczesnych debat politycznych.
Bibliografia
Anderson, Benedict. 1983. Wspólnoty wyobrażone. Rozważania na temat pochodzenia i rozprzestrzeniania się nacjonalizmu. London: Verso.
Arystoteles. 2004. Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka. Przekł. i oprac. H. Podbielski. Warszawa: PWN.
Bartmiński, Jerzy. 2007. „Opozycja swój/obcy a problem językowego obrazu świata.”. Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury 19: 35-60.
Benenowska, Iwona. 2022. “Attempt to reconstruct the linguistic picture of a true Pole.” Beyond Philology 19: 97-133.
Blachnicka-Ciacek, Dominika, Agnieszka Trąbka, Irma Budginaite-Mackine, Violetta Parutis,i Paula Pustułka. 2021. “Do I deserve to belong? Migrants’ perspectives on the debate of deservingness and belonging.” Journal of Ethnic and Migration Studies 47 (17): 3805-3821.
Bodio, Tadeusz. 1999. Między romantyzmem i pragmatyzmem: psychopolityczne aspekty transforma¬cji w Polsce. Warszawa: Elipsa.
Braddock, Kurt. 2020. Weaponized Words: The Strategic Role of Persuasion in Violent Radicalization and Counter-Radicalization. Cambridge: Cambridge University Press.
Burke, Kenneth. 1969. A Rhetoric of Motives. Oakland: University of California Press.
Burke Kenneth. 1983. „Retoryka Mein Kampf.” W Nowa Krytyka. Antologia, red. Henryk Krzeczkowski, 344-377. Warszawa: PIW.
CBOS. 2015. Autoportret Polaków i postrzegany dystans kulturowy wobec sąsiadów. Komunikat z badań nr 126/2015. Warszawa: CBOS.
Chlebda, Wojciech. 2017. „Czy polskość jest (słownikowo) definiowalna?” Sprawy Narodowościowe Seria Nowa 49: 1-12.
Drelich, Sławomir. 2010. „Dychotomia my-oni jako fundament ethosu i aksjologii IV RP. Analiza wypowiedzi medialnych Jarosława Kaczyńskiego”. W Język IV Rzeczypospolitej, red. Maciej Czerwiński, Paweł Nowak i Renata Przybylska, 241-256. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Dudek, Antoni. 2013. Historia Polityczna Polski 1989-2012. Kraków: Znak.
Ekman, Paul. 2010. Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce i małżeństwie. Warszawa: PWN.
Fairclough, Norman. 1995. Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. London: Longman.
Garreau, Joel. 2017. “Attacking Who We Are as Humans.” W Weaponized Narrative: The New Battlespace, red. Brandon R. Allenby i Joel Garreau, 10-14. Washington: Center of the Future of War.
Głowiński, Michał. 2016. Zła mowa. Jak nie dać się propagandzie. Warszawa: Wielka Litera.
Hobsbawm, Eric J. 1990. Nations and nationalism since 1780. Programme, myth, reality. Cambridge: Cambridge University Press.
Karwat, Mirosław. 2009. Akredytacja w życiu społecznym i politycznym. Warszawa: ASPRA-JR.
Karwat, Mirosław. 2022. Manipulacja. Rewizja stereotypów. Warszawa: DIFIN.
Kamińska-Szmaj, Irena. 2007. Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Keskinen, Suvi, Ov Cristian Norocel, i Martin Bak Jørgensen. 2016. “The Politics and Policies of Welfare Chauvinism Under the Economic Crisis.” Critical Social Policy 36 (3): 321–329.
Kłosińska, Katarzyna, i Michał Rusinek. 2019. Dobra zmiana. Czyli jak się rządzi światem za pomocą słów. Kraków: Znak.
Kochan, Marek. 2005. Pojedynek na słowa: techniki erystyczne w publicznych sporach. Kraków: Znak.
Kochan, Marek. 2005. Slogany w reklamie i polityce. Warszawa: Wydawnictwo TRIO.
Korolko, Mirosław. 1998. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Krzyżanowski, Michał. 2010. The Discursive Construction of European Identities: A Multi-Level Approach to Discourse and Identity in the Transforming European Union. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Kwintylian, Marek Fabiusz. 2002. Kształcenie mówcy. Księgi I, II, X. Przekł. i oprac. M. Brożek. Warszawa: De Agostini.
Lakoff, George. 2011. Nie myśl o słoniu! Jak język kształtuje politykę. Warszawa: Wydawnictwo Łośgraf.
Malinowski, Bronisław. 1958. „Mit w psychologii ludów pierwotnych.” W Szkice z teorii kultury, red. Bronisław Malinowski, 469–522. Warszawa: Książka i Wiedza.
Mercieca, Jennifer R. 2019. “Dangerous Demagogues and Weaponized Communication.” Rhetoric Society Quarterly 49 (3): 264-279.
Ornatowski, Cezar. 2021. „Retoryka uzbrojona: walka o świadomość we współczesnej przestrzeni medialnej”. Res Rhetorica 8 (4):14-39.
Orwell, George. 1985. „Zasady nowo-mowy.” W Nowo-mowa. Materiały z sesji naukowej poświęconej problemom współczesnego języka polskiego odbytej na Uniwersytecie Jagiellońskim w dniach 16 i 17 stycznia 1981. 17-26. Londyn: Polonia.
Perelman, Chaim. 2002. Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja. Warszawa: PWN.
Płatek, Daniel, i Piotr Płucienniczak. 2017. “‘Śmierć wrogom ojczyzny!’. Przemoc zbiorowa w repertuarze działań skrajnej prawicy w Polsce, 1990–2013.” Studia Socjologiczne 2 (225): 73–107.
Puzynina, Jadwiga. „O pojęciu manipulacji oraz sensie wyrażenia: manipulacja językowa.” W Nowo-mowa. Materiały z sesji naukowej poświęconej problemom współczesnego języka polskiego odbytej na Uniwersytecie Jagiellońskim w dniach 16 i 17 stycznia 1981. 48-63. Londyn: Polonia.
Rawłuszko, Marta. 2021. „Podręczne mniejszości, skryte kolaborantki, prawdziwi Polacy”. Stan Rzeczy 1 (20):79–109.
Rawski, Tomasz. 2020. Między śmiechem a mową nienawiści. Meandry języka polityki. Kraków: IMPULS. Schein, Edgar H. 1960. Coercive Persuasion: A Socio-psychological Analysis of the "Brainwashing" of American Civilian Prisoners by the Chinese Communists. New York: MIT.
Schopenhauer, Arthur. 1973. Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Simmel, Georg. 1975. „Obcy”. W Socjologia, Georg Simmel. Warszawa: PWN.
Tarasiuk, Dariusz. 2017. „Aby przed kongresem pokoju można było ‘tych prawdziwych Polaków’ od reprezentacji zupełnie usunąć. Z korespondencji Marii Curie-Skłodowskiej i Bolesława Motza z Aleksandrem Lednickim (czerwiec–listopad 1917)”. Res Historica 44: 261-286.
Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, Dz. U. 2012 poz. 161.
Wasilewski, Jacek. 2006. Retoryka dominacji. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Żukiewicz, Przemysław. 2021. Złotouści i gołosłowni. Przywództwo performatywne w świetle wybranych przemówień politycznych po 1918. Warszawa: DIFIN.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 "Res Rhetorica"
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są na lincencji CC BY 4.0. Treść licencji jest dostępna tutaj: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Artykuły opublikowane na licencji CC-BY (wersje postprint) mogą być udostępniane przez autorów każdemu, na dowolnej platformie lub za pośrednictwem dowolnego kanału komunikacyjnego pod warunkiem, że zostały przypisane do Res Rhetorica jako pierwotnego wydawcy.
