Retoryka na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej: problemy teoretyczne i praktyczne (na podstawie analizy wybranych materiałów dydaktycznych z lat 2017-2019)

Autor

DOI:

https://doi.org/10.29107/rr2019.4.4

Słowa kluczowe:

retoryka, dydaktyka, perswazja, manipulacja, przemawianie

Abstrakt

Wprowadzenie elementów retoryki do systemowego nauczania w szkole podstawowej i ponadpodstawowej odpowiada na potrzeby kształcenia ucznia jako rozumnego i aktywnego uczestnika komunikacji międzyludzkiej. Przysparza jednak problemów wynikających z kwestii teoretycznych i rozwiązań praktycznych. Nauczyciele, korzystając z podręczników, napotykają trudności, związane z definiowaniem zjawisk, wyborem tematu mowy, z podaniem uczniowi wzoru wypowiedzi oraz ze specyfiką ewaluacji, a także wynikające z powiązania tematyki przemówienia z wątkiem czy bohaterem literackim. W artykule omówiono powyższe problemy, bazując na podręcznikach szkolnych, opublikowanych po wejściu w życie nowej podstawy programowej w 2017 roku.

Biogram autora

Iwona Małgorzata Pałucka-Czerniak - Uniwersytet Zielonogórski

Od 1998 roku pracuję w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego. W 2006 r. nadano mi tytuł doktora nauk na podstawie rozprawy doktorskiej Stosunek nadawcy do treści w strukturze zachowania językowego. Studium identyfikacji i dystansu komunikatywnego w przedmowach do współczesnych polskich książek naukowych. Badania te, wzbogacone i zmodyfikowane, opublikowałam w pracy Zmagania z dystansem. O języku przedmów do polskich publikacji naukowych. Praca stanowi studium pragmalingwistyczne gatunku przedmowy na materiale przedmów do współczesnych polskich książek naukowych. Punktem odniesienia stały się współczesne polskie koncepcje z dziedziny stylistyki i retoryki, teorii tekstu, genologii lingwistycznej oraz statystyki językoznawczej, w nawiązaniu do uznanych w Polsce teorii autorów zagranicznych.

W 2017 r. opublikowalam rozprawę habilitacyjną pod tytułem Stabilność i wariantywność języka protokołów w Księdze cechu piwowarów krakowskich z lat 1729-1780 w ujęciu genologicznym i pragmalingwistycznym. Podstawowy cel rozprawy habilitacyjnej został zdefiniowany jako sposób rozumienia definicyjnej cechy języka, tj. jego funkcji społecznej. Wyniki badania dopełniają obraz XVIII-wiecznej polszczyzny, zwłaszcza w jego aspekcie leksykalnym i gatunkowym.

Ze względu na profil naukowy jednostki w kręgu moich zainteresowań pozostają przede wszystkim zagadnienia pragmalingwistyczne, retoryczne i historycznojęzykowe.

Orcid: 0000-0002-6037-7729

Bibliografia

Bocheńska, Katarzyna. 2003. Mówię do ciebie, człowieku. Warszawa: WSiP.

Bocheńska, Katarzyna. 2005. Sztuka retoryki. Uczeń w roli mówcy. Warszawa: WSiP.

Budzyńska-Daca, Agnieszka. 2015. „Retoryka i edukacja”. Res Rhetorica 1/2015: 76-78.

Gaj, Beata. 2008. Retoryka w szkole, W Retoryka, red. Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska-Daca, Piotr Wilczek, 297-306. Warszawa: PWN.

Habrajska, Grażyna. 2005. „Nakłanianie, perswazja, manipulacja językowa”. Acta Universitatis Lodziensis 7: 91-216.

Kamińska-Szmaj, Irena. 2004. Propaganda, perswazja, manipulacja – próba uporządkowania pojęć. W Manipulacja w języku, red. Piotr Krzyżanowski i Paweł Nowak: 13-27. Lublin: UMCS.

Karaś, Halina i Elżbieta Wierzbicka-Piotrowska. 2017. Retoryka i erystyka na lekcjach języka polskiego. W Etyka słowa. Wybór opracowań 1, red. Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Marta Nowosad-Bakalarczyk, Jadwiga Puzynina: 421-429. Lublin: UMCS.

Korolko, Mirosław. 1998. Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Lichański, Jakub Z. 2013. Retoryka: od Richarda E. Volkmanna do czasów najnowszych (rozwój dyscypliny). Acta Uniwersitatis Wratislaviensis nr 3517, „Kształcenie Językowe” 11 (21): 75-91.

Pietrzak, Magdalena. 2004. Interpretacje. Poradnik praktycznego zastosowania retoryki w pracy artystycznej i działalności kulturalnooświatowej dla nauczycieli, instruktorów teatralnych, aktorów amatorskich zespołów teatralnych, recytatorów, pracowników domu kultury, bibliotekarzy, logopedów. Warszawa: CEBiD.

Rusinek, Michał. 2011. Uświadamianie retoryki. W Dydaktyka retoryki, red. Barbara Sobczak i Halina Zgółkowa: 9-15. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Rypel, Agnieszka. 2011. Dydaktyka retoryki – retoryka w dydaktyce. O możliwości wykorzystania retoryki w doskonaleniu procesu edukacji. W Dydaktyka retoryki, red. Barbara Sobczak i Halina Zgółkowa: 54-60. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Skwara, Marek. 2008. O polskiej retoryce po 1945 roku. W Retoryka, red. Marek Skwara: 7-34. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.

Skwara, Marek. 2011. Tradycje nauczania retoryki w Europie i w Polsce od antyku do końca XVII wieku (wybrane zagadnienia). W Dydaktyka retoryki, red. Barbara Sobczak: 16-44. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Sobczak Barbara i Halina Zgółkowa (red.). 2011. Dydaktyka retoryki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Warchala, Jacek. 2004. Horyzonty manipulacji: perswazja, manipulacja, interpretacja. W Manipulacja w języku, red. Piotr Krzyżanowski, Paweł Nowak: 42-60. Lublin: UMCS.

Wierzbicka-Piotrowska, Elżbieta. 2006. ABC dobrego mówcy. W Polszczyzna na co dzień, red. Mirosław Bańko. Warszawa: PWN.

Witkowska-Maksimczuk, Beata. 2014. Elementy retoryki i erystyki w przykładach. Warszawa: WSAS.

Zgółka, Halina i Zgółka, Tadeusz. 2001. Mówię więc jestem. Podręcznik języka polskiego dla licealistów od klasy pierwszej do matury. Kraków: Od Nowa. Spółka Wydawnicza.

Ziomek, Jerzy. 2000. Retoryka opisowa. Warszawa: ZNiO.

Pobrania

Opublikowane

2019-12-31

Jak cytować

Pałucka-Czerniak, Iwona Małgorzata. 2019. „Retoryka Na Lekcjach języka Polskiego W Szkole Podstawowej: Problemy Teoretyczne I Praktyczne (na Podstawie Analizy Wybranych materiałów Dydaktycznych Z Lat 2017-2019)”. "Res Rhetorica" 6 (4). https://doi.org/10.29107/rr2019.4.4.