"Res Rhetorica"

Recenzja/Review: Bice Mortara Garavelli, Podręcznik retoryki. Przełożyła i opracowała Magdalena Ryszka-Kurczab, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2023

Maria Załęska — 2024-03-28

On tradition, criticism, and green marketing

Erik Bengtson — 2024-03-28

Reviewer Frederik Appel Olsen takes issue with the approach we present in The Virtues of Green Marketing: A Constructive Take on Corporate Rhetoric (Palgrave Macmillan). In this response, we point out three aspects where Appel Olsen paints a misleading picture of our book. They concern a) the role of history in contemporary thinking, b) the role of Aristotle in our argumentation, and c) the legitimate place of rhetorical criticism. Thus, our response treats fundamental questions for the field of rhetoric.

Retoryka (nie)pamięci – wprowadzenie do tematu numeru

Marek Jeziński — 2024-03-28

Perseverance and zeal? Yes thanks: The ecology and endurance of a protest logo

Kristine Marie Berg — 2024-03-28

W artykule prześledzono tzw. ekologię (dzieje i społeczny wpływ) ikonicznego logotypu protestu wobec energii atomowej, który został stworzony w 1975 r. w Danii. Początkowo logotyp tworzył poczucie wspólnoty wśród aktywistów antynuklearnych. Był również narzędziem aktywizacji społecznej i pozyskiwania funduszy. W kolejnych latach motyw został wykorzystany do promocji różnych idei, w tym popierających wykorzystanie atomu. Współczesne pokolenie, choć wciąż rozpoznaje tzw. uśmiechnięte słońce, to ma z nim związane sprzeczne skojarzenia oraz traktuje je jako element nostalgiczny. W artykule wykorzystano analizę materiałów oraz wywiady, przeprowadzone m.in. z członkami duńskiego ruchu antynuklearnego z lat 70., a także z grupą współczesnej duńskiej młodzieży, aby w ten sposób przybliżyć retorykę nie tylko duńskiego, ale i globalnego ruchu antynuklearnego. Artykuł odwołuje się do teorii retorycznej sprawczości i ekologii, podkreślających nieprzewidywalność i wielostronne powiązania retoryki, a także jej potencjalną trwałość.

Retoryczna forma i funkcje prozdrowotnych treści w staropolskich kalendarzach

Magdalena Piskała — 2024-03-28

Artykuł omawia związki staropolskich kalendarzy z medycyną. Ich podstawą była astrologia oraz utylitarność tych druków. Przeanalizowano wątki dotyczące zdrowia, miejsca ich prezentacji i funkcji, jaką pełniły w almanachach, z retorycznej perspektywy. Różnorodny materiał, od naukowych artykułów po krótkie porady, wiersze, przysłowia i prognostyki chorobowe wybrano z kalendarzy krakowskich, gdańskich, zamojskich i poznańskich. Uwzględniono ewolucję kalendarza, ale też trwałość staropolskiego modelu i obecności niektórych jego elementów aż do dziś.

Wokół uproszczonego stylu retorycznego wykładu akademickiego w języku obcym – przypadek studiów filologicznych

Jadwiga Linde-Usiekniewicz — 2024-03-28

W artykule omawia się wpływ stylu retorycznego na rozumienie wykładów w języku obcym. Proponuje się kilka typów zabiegów retorycznych, uzasadnionych z jednej strony teorią stylów retorycznych, z drugiej zaś wybranymi teoriami lingwistycznymi i wynikami badań kontrastywnych i typologicznych. Proponowany uproszczony styl retoryczny oparty jest na stylu prostym, actio capital i wybranych cechach z poziomu elocutio.

Współczesna prolepsis w retoryce cyfrowej: role i funkcje wskazówek proleptycznych

Alina Landowska — 2024-04-03

Autorzy analizują adaptację koncepcji prolepsis narracyjnej, stworzonej przez Gérarda Genette’a, w kontekście mediów społecznościowych, ukazując jej efektywność jako narzędzia retoryki antycypacyjnej w komunikacji cyfrowej. Badanie ilustruje, w jaki sposób cyfrowe wypowiedzi wykorzystują sygnały proleptyczne do przyciągnięcia uwagi i potencjalnego zaangażowania odbiorców, na podstawie analizy wybranych przykładów z Twittera i Facebooka. Koncepcja prolepsis, tradycyjnie związana z przewidywaniem narracyjnym w literaturze, okazuje się skutecznie funkcjonować w kontekście cyfrowym, gdzie pełni rolę mechanizmu przyciągania uwagi użytkownika. Ta adaptacja podkreśla dynamikę strategii retorycznych w ciągle ewoluującym krajobrazie nowych mediów, podkreślając ciągłość klasycznych zasad retoryki w nowych mediach. Przyszłe badania powinny uwzględniać studium korpusowe, które pozwoliłoby na dogłębne zbadanie różnorodnych sygnałów proleptycznych stosowanych przez influencerów w mediach społecznościowych. Dodatkowo, analiza perswazyjnej skuteczności prolepsis, wraz z jej potencjalnymi związkami z błędami logicznymi, mogłaby dostarczyć fascynujących wniosków. Wreszcie, badanie reakcji odbiorców na te sygnały mogłoby przyczynić się do bardziej kompleksowego zrozumienia ich wpływu.

Przeciw niepamięci – retoryka wspomnienia rodzinnego w „Fałszerzach pieprzu" Moniki Sznajderman

Magdalena Piechota — 2024-03-28

Autorka proponuje rozważania nad perswazyjną intencją książki Moniki Sznajderman Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna. W perspektywie retoryki wspomnienia rodzinnego rozważone zostały zagadnienia niepamięci, traumatycznych białych plami postpamięci jako procesów psychologiczno-społecznych, prowadzących do potrzeby rekonstrukcji własnej tożsamości i dokonania własnych wyborów etycznych. Ramą dla analiz stała się triada retorycznych sposobów przekonywania, czyli lógos, éthos i pathos oraz semantyka i filozofia fotografii.

Retoryka wykluczenia a retoryka uwiarygodnienia: „prawdziwi Polacy” w dyskursie parlamentarnymi Polacy” w dyskursie parlamentarnym

Tomasz Rawski — 2024-03-28

Rozróżnienie na „swoich” i „obcych” jest dla władzy narzędziem kształtowania tożsamości narodowej poprzez określenie granic przynależności i wykluczenia. Celem badania była analiza definiowania wyrażenia prawdziwi Polacy w przemówieniach w Sejmie. Analiza została przeprowadzona na stworzonym korpusie przemówień sejmowych z lat 1989-2023, składającym się z ponad 291 tys. wystąpień z obrad plenarnych. Badanie kontekstu przywołania wyrażenia prawdziwi Polacy, towarzyszących mu emocji, typu budowania opozycji między „prawdziwymi Polakami” a resztą narodu, w połączeniu z analizą zastosowanych toposów (loci), pozwoliło na wysunięcie wniosków dotyczących politycznych intencji posługiwania się tym wyrażeniem, które interpretujemy w kategoriach „retoryki wykluczenia” i „retoryki uwiarygodnienia”. Poprzez zastosowanie tej perspektywy, wyniki badania rzucają nowe światło na uniwersalne mechanizmy konstruowania tożsamości narodowej w dyskursie publicznym, ukazując, jak klasyczne schematy argumentacyjne adaptowane są do współczesnych debat politycznych.

Retoryka pamięci zbiorowej – ujęcia, perspektywy i problemy badawcze

Marta Wójcicka — 2024-03-28

Artykuł stanowi próbę zdefiniowania terminu „retoryka pamięci”. W pierwszej części przedstawiono lingwistyczne ujęcie pamięci zbiorowej, definiowanej jako obraz przeszłości kreowany w tekście oraz pamiętania jako praktyki komunikatywnej. Zwrócono także uwagę na rolę jednostki w procesie pamiętania. W kolejnych częściach przedstawiono kluczowe koncepcje retoryki pamięci oraz założenia retoryki wizualnej i multimodalnej. Ostatnia część stanowi retoryczną analizę przemówienia wygłoszonego przez Mariana Turskiego w 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim. Analizowany tekst – intertekstualny i interikoniczny – zawiera i przywołuje obrazy przeszłości, a zarazem służy pamiętaniu – ukazuje przeszłość jako continuum, proces. Analiza – zgodnie z założeniami retoryki multimodalnej – składa się z trzech części: analiza syntaktyczna (środki semiotyczne), analiza semantyczna (znaczenie), analiza pragmatyczna (funkcje znaków).

"Musiało tak być, bo bez tego by nie było nic". Językowe środki perswazji w relacjach wspomnieniowych z Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego (na wybranych przykładach)

Beata Duda — 2024-03-28

Przedmiotem artykułu są mechanizmy i wybrane gramatyczno-leksykalne środki perswazji językowej dominujące w narracjach wspomnieniowych świadków powstania warszawskiego. Materiał badawczy stanowi ponad 3400 wywiadów utrwalonych w postaci transkrypcji i opracowanych w ramach projektu pn. Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego. Teoretyczno-metodologiczne zaplecze analiz to założenia lingwistyki pamięci, czerpiącej m.in. z ustaleń stylistyki i retoryki, oraz lingwistyki korpusowej. W analizach skorzystano również z rozróżnienia mechanizmów, za pomocą których realizuje się funkcja perswazyjna, autorstwa Stanisława Barańczaka. Przeprowadzone badania, wypełniające lukę w dociekaniach sprofilowanych pamięcioznawczo pozwalają stwierdzić, że narracja historyczna może być postrzegana jako struktura retoryczna, a poznanie przeszłości polega na jej konstruowaniu, w czym decydującą rolę odgrywa język.