Old Polish and Spanish Penitentials as a Source of Knowledge on Folk-paganism in a Christian Society

Autor

  • Joanna Partyka Instytut Badań Literackich PAN

DOI:

https://doi.org/10.29107/rr2017.3.2

Abstrakt

Artykuł przedstawia kilka ciekawych wniosków dotyczących pogaństwa ludowego na podstawie porównania penitencjałów (libri poenitentiales) pochodzących z Półwyspu Iberyjskiego i Rzeczpospolitej Polskiej datowanych na XVI, XVII i XVIII wiek. Najważniejszym obiektem porównania są cztery penitencjały, które zawierają długie listy grzechów i odpowiadające im pokuty: XIII-wieczne dzieło łacińskie Summa de confessionis discretione autorstwa Brata Rudolfa, penitencjał z 1633 r. Instrución de confesores, como han de administrar el Sacramento de la Penitencia napisany przez hiszpańskiego jezuitę Antonio Fernandeza de Cordobę, El fuero de la conciencia napisany przez Valentína de la Madre de Dios z 1704 roku oraz polski penitencjał z 1753 r. zatytułowany Kolęda duchowna parafianom od pasterzów autorstwa Marcina Józefa Nowakowskiego. Z toku analizy wynika, że struktura i treść analizowanych tekstów są bardzo podobne i pozostały praktycznie niezmienione: pomimo upływu czasu nadal odgrywały taką samą rolę.

Bibliografia

Azpilcueta Navarro, Martín de. 1553. Manual de confessores y penitentes: que clara y brevemente contiene la universal y particular decissiô de quasi todas las dubdas que en las côfessiones suelê ocurrir de los peccados, absoluciones, restituciones, censuras, irregularidades. Coimbra: Barreirus y Alvarez.

Charles Borromeo. [1633]. “Instructiones Confessorum”. In Acta Ecclesiae Mediolanensis, A Sancto Carolo [...] Borromaei Archiepiscopi Mediolani Iussu Undique diligentius collecta et edita [...]. Lugduni: Ex Officina Anissoniana et Joan. Posuel, Tomus I, 644-668.

Fernández de Córdoba, Antonio. 1621. Instrucción de confesores, como han de administrar el Sacramento de la Penitencia. Granada: Martín Fernandez Zambrano.

Fray Valentín de la Madre de Dios. [1994]. El fuero de la conciencia o diálogo entre un confesor y un penitente a propósito del sexto mandamiento, ed. Gérard Dufour. Alicante: Instituto de Cultura Juan Gil-Albert.

Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski). 2011. Ed. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Medieval handbooks of penance: A translation of the principal libri poenitentiales and selections from related documents. 1965. Ed. Helena M. Gamer, John T. McNeill. New York: Columbia University Press.

McNeill, John T. 1933.”Folk-Paganism in Penitentials.” The Journal of Religion, 13: 4.

Martim Pérez. [1957]. “O penitencial de Martim Pérez em medievo-português.” Ed. Mário Martins. Lusitânia Sacra, 2.

Nowakowski, Józef. 1753. Kolęda duchowna parafianom od pasterzów dla wygody wszystkich od jednego sprawiona albo sposób konwersowania kapłanom z ludźmi świeckimi, osobliwie przy nawiedzaniu ich podczas kolędy, także słuchania spowiedzi, napominania, czynienia refleksji na rozmowach, na kazaniach, na spowiedziach. Kraków: Drukarnia Michała Józefa Antoniego Dyaszewskiego.

Delumeau, Jean. 1990. L’Aveu et le pardon: les diffi cultés de la confession (XIII e -XVIII e siècles). Paris: Fayard.

Gurevich, Aron. 1990. Medieval Popular Culture. Problems of Belief and Perception. Cambridge: Cambridge University Press.

Karwot, Edward. 1955. Katalog magii Rudolfa. Źródło etnograficzne z XIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kołłątaj, Hugo. 1953. Stan Oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764), ed. Jan Hulewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Lausberg, Heinrich. 2002. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, trans. Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.

López Martínez, Nicolás. 2001. “En torno al Penitencial de Silos.” Burgense: Collectánea Scientífica 42 (2): 569-582.

Łowmiański, Henryk. 1979. Religia Słowian i ich upadek (w. VI-XII). Warszawa: PWN.

Olszewski, Mikołaj. 2002. Świat zabobonów w średniowieczu. Studium Kazania „O zabobonach” Stanisława ze Skarbimierza. Warszawa: Semper.

Partyka, Joanna. 2008. „Staropolskie podręczniki dla spowiedników: pierwsze kwestionariusze etnograficzne”. In „Wszystko tu najdzie, co wy macie w głowie”. Świat prozy staropolskiej, ed. Estera Lasocińska, Agnieszka Czechowicz, 297-304. Warszawa: Wydawnictwo IBL.

Partyka, Joanna. 2012. „Władza nad sumieniami: retoryka penitencjałów i poradników dla kaznodziejów”. In Między znaczeniem a działaniem. Retoryka i władza, ed. Agnieszka Kampka, 125-133. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Opublikowane

2017-07-25

Jak cytować

Partyka, Joanna. 2017. „Old Polish and Spanish Penitentials As a Source of Knowledge on Folk-Paganism in a Christian Society”. "Res Rhetorica" 4 (3). https://doi.org/10.29107/rr2017.3.2.